Przedstawianie się po azersku jest bardzo proste, jeśli tylko zmienisz swój sposób myślenia o czasowniku “mieć”. W tym języku praktycznie nie ma takiego słowa, a wszystko dzieje się za sprawą sufiksów dzierżawczych i form “być”. Formy pytań też znajdziecie w tym tekście.
To, co mi się bardzo podoba w języku azerskim to jego logika. Jeśli raz zrozumiesz mechanizm działania gramatyki, później wystarczy dołożyć trochę słów i nauka nabiera niewiarygodnego tempa. W tym tekście chciałabym pokazać Wam, w jaki sposób budować konstrukcje o posiadaniu przy użyciu zaimków dzierżawczych. Tworzenie podobnych zdań przez Genitiv (kogo? czego?) będzie tematem osobnego tekstu.
Zacznijmy od przypomnienia zaimków osobowych, gdyż to na nich będziemy tworzyć zaimki dzierżawcze:
mən
sən
o
biz
siz
onlar
Teraz do nich, by z “ja” powstało “mój/moja/moje”, dokładamy odpowiednie końcówki do naszych zaimków osobowych:
mənim
sənin
onun
bizim
sizin
onların
Pamiętajcie, że w języku azerskim nie ma rodzajów, co oznacza, że wystarczy nam jedno słowo w tym języku, by wyrazić trzy polskie. A teraz czas na główny punkt programu na dziś, czyli sufiksy dzierżawcze. Zanim przejdziesz do ich przeczytania, musicie pamiętać o trzech rzeczach.
Po pierwsze, dokładamy je do rzeczowników na końcu tematu słowa. Wyjątkiem są słowa w liczbie mnogiej. Wtedy działa zasada od ogółu do szczegółu, np. imię ->imiona-> wasze imiona. Tym samym najpierw dodajemy sufiks liczby mnogiej – jeśli jeszcze go nie znasz lub nie pamiętasz, ten tekst jest dla Ciebie.
Po drugie, zaraz zobaczysz, że przy każdym sufiksie są litery w nawiasie. Co z nimi zrobić? Używamy ich w zależności od tego, czy słowo kończy się na samogłoskę, czy na spółgłoskę. Jeśli mamy na końcu słowa spółgłoskę, wtedy pierwszą literą sufiksu dzierżawczego powinna być samogłoska. Jeśli ostatnią literą rzeczownika była samogłoska, wtedy dokładamy jako pierwszą spółgłoskę.
Po trzecie, i ostatnie, pamiętajcie, że również w przypadku sufiksów dzierżawczych obowiązuje nas zasada harmonii – jak mówiłam na początku, to jedyna zasada i już jest z nami na zawsze. Dlatego musicie dopasować samogłoski w tych końcówkach do ostatniej samogłoski rzeczownika. Jeśli chcecie sobie przypomnieć tę zasadę, zanim przejdziecie do tworzenia form dzierżawczych, zajrzyjcie tutaj. W tym przypadku mamy sufiksy czteropostaciowe.
Po tym długim, ale niestety potrzebnym wstępie przechodzimy do samych sufiksów:
mənim -(ı)m
sənin -(ı)n
onun -(s)ı
bizim -(ı)mız
sizin -(ı)nız
onların -(s)ı / -ları*
*Jeśli mówimy “ich rzecz:, to nie dodajemy liczby mnogiej do rzeczownika. Zazwyczaj powinniśmy jednak ją dodać, kiedy pomijamy zaimek dzierżawczy “ich”, ponieważ wtedy nie wiadomo, czy to jego, czy ich.
Nie wyglądają na trudne, prawda? Jak w każdym języku, też i w azerskim skracamy to, co mówimy. Tym samym nie zawsze usłyszycie pełną formę z zaimkiem i sufiksem dołączonym do rzeczownika. Wystarczy tylko ta druga oznaka posiadania. Na początku posługiwania się tą formą doradzałabym jednak przynajmniej co drugi raz ich używać, z prostej przyczyny – by się nauczyć.
Poniżej przygotowałam dla Was odmianę dwóch słów – obiecanego imienia (ad) oraz słowa ulica (küçə). Czytając zwróćcie uwagę na różnice w odmianie tych dwóch różnych słów pod względem harmonii i ostatniej litery – pierwsze kończy się na spółgłoskę, drugie na samogłoskę.
Dla przypomnienia trzy powyższe zasady w wersji skróconej:
- Dokładaj końcówki od ogółu do szczegółu
- Sprawdź, czy słowo kończy się na samogłoskę, czy spółgłoskę i dołóż “tę drugą”.
- Dobieraj samogłoski w sufiksach zgodnie z zasadami harmonii.
Jeśli to już sobie przypomnieliśmy, czas przejść do odmiany. Najpierw imię (ad)
mənim adım
sənin adın
onun adı
bizim adımız
sizin adının
onların adı /adıları
Teraz ulica (küçə) Dla znających również gruziński – widzicie podobieństwa ? ;)
mənim küçəm
sənin küçən
onun küçəsi
bizim küçəmiz
sizin küçəniz
onların küçəsi /küçələri
Jeśli odmiana już za nami, to teraz czas na proste pytania o posiadanie. Zacznijmy od tytułowego pytania o imię. Pytamy przez słowo “co”, czyli
nə
i do tego słowa dodajemy końcówkę “jest”. Dokładnie wychodzi nam: Twoje imię co jest? Po polsku wyszło nam zdanie, jakby zapytał nam Mistrz Joda z Gwiezdnych Wojen. Ale to właśnie jest klucz do azerskiego (z lekkim przymrużeniem oka, oczywiście ;) ) – najważniejsze, czyli czasownik, idzie na koniec. Zatem pytanie: Jakie jest Pani?Pana/Wasze imię?” będzie:
Sənin adın nədir?
A odpowiem ja na to tak:
Menim adım Joannadır.
Moje imię Joanna jest.
O sufiksach “być”” w czasie teraźniejszym możesz poczytać tutaj. A co zrobić, kiedy nie wiemy, czyj coś jest i chcemy zadać ogólne pytanie? Wtedy używamy słowa czyj/czyja/czyje, czyli:
Kimin?
które nie jest niczym innym, niż słowem “kim” (kto) z sufiksem Genitivu (o tym przypadku niebawem). Zwróćcie uwagę, że ten sam sufiks pojawia się w przypadku onun – jego/jej, po prostu „i” w kimin wynika z wcześniejszego „i” w słowie „kim”. Tak samo „u” w onun wynika z „o”, czyli on, ona, ono. W skrócie harmonia. A pełne pytanie wygląda tak:
Bu kitab kimdir? – Ta książka czyja jest?
I odpowiedź:
Bu kitab menimdir. – Ta książka moja jest.
Teraz pozostaje tylko poćwiczyć i powtórzyć nową konstrukcję. Możesz w ramach praktyki zbudować zdania z poniższymi słowami, zgodnie ze wzorem powyżej:
- mən, ana (mama)
- o, ev (dom)
- siz, it (pies)
- onlar, oğul (syn)
- biz, ata (tata)
- sən, bina (budynek)