Podobnie jak w innych językach tureckich, w azerskim już od pierwszych chwil mamy do czynienia z harmonią samogłosek. Cała konstrukcja zdania tak naprawdę opiera się na dodawaniu kolejnych sufiksów. Poznaj kilka krótkich zasad, które Ci w tym pomogą.
Harmonia samogłosek opiera się na dwóch prostych założeniach. Zanim dodamy jakąkolwiek końcówkę, musimy spojrzeć na ostatnią samogłoskę w tym słowie. To ona będzie wyznaczała nam cały rytm przyszłych zdarzeń.
Jeśli już ją widzisz, teraz musisz wiedzieć, czy końcówka, którą dokładasz, jest dwu- czy czteropostaciowa. Co to oznacza? Po prostu, czy może mieć dwie czy cztery formy. Zawsze, jak poznajesz nowe końcówki, niezbędna jest właśnie ta informacja. Jak to często w gramatyce bywa, straszniej i trudniej się nazywa, niż faktycznie jest skomplikowana. Zobaczmy, jak to działa.
Harmonia dwupostaciowa
Jeśli jest dwupostaciowa, wtedy w końcówce będą samogłoski ə lub a. Pierwsza z nich – ə – pojawia się po tzw. samogłoskach przednich, czyli e, ə, i, ö, ü.
Po pozostałych, czyli a, ı, o, u pojawia się samogłoska a.
Jeśli termin „samogłoski przednie i tylnie” nic Ci nie mówi, możesz na zasadzie skojarzeń zapamiętać, że pierwsza grupa to samogłoski „miękkie”, a druga to „twarde”. Jak wypowiesz je na głos, ta różnica powinna być wyczuwalna. Na przykład:
direktor
z końcówką czasownika “być” (w formie ty – san) wygląda tak:
direktorsan – jesteś dyrektorem
a nənə, czyli babcia będzie nənəsən – jesteś babcią.
Harmonia czteropostaciowa
Teraz spójrzmy na formy czteropostaciowe.
Zasada jest dokładnie ta sama, tylko zamiast dwóch samogłosek, mamy do wyboru cztery, a dokładniej: i, ı, ü, u.
Logiczne, prawda? Zauważ, że w poprzednich było do wyboru tylko a and ə, czyli samogłoski w końcówkach już podpowiadają nam, ile mają form. Jeśli nie znasz końcówki, a ją zobaczysz po raz pierwszy, już możesz świadomie tworzyć jej inne formy.
Każdą z naszych dwóch grup dzielimy teraz na dwie, czyli po e, ə, i będzie samogłoska i.
Po literach ö, ü dajemy ü.
Zasada jest taka sama przy samogłoskach tylnych: a, ı, daje nam ı . Jeśli ostatnia w naszym słowie było o lub u to w końcówce wstawiamy u.
Jeśli nieobca jest Ci odmiana czasownika “być” w czasie teraźniejszym lub za Tobą już jest lektura tekstu na ten temat, wiesz, że niektóre końcówki maja formę cztero-, a niektóre dwupostaciową. Mając już wiedzę na temat harmonii, spójrz jeszcze raz na odmianę sufiksów oznaczających „być” w czasie teraźniejszym.
