Piąty przypadek w gruzińskim, czyli Instumental, jest tym, który z czasem pokochasz najbardziej. Pozornie dziwny, okazuje się prosty i w zastosowaniu i w odmianie. Jednym z nich jest tytułowe pytanie.
Dla przypomnienia w gruzińskim mamy siedem przypadków, czyli kolejne podobieństwo z polskim. O zastosowaniu każdego z nich możesz przeczytać tutaj. Opisywałam już szczegółowo trzeci przypadek, czyli Dativ, a teraz rozpoczynamy przygodę z piątym. Na początek garść przydatnych informacji:
Po pierwsze, Instrumental ma końcówki -ით, -თ, -თი (–it, -t, -ti). Jeśli zobaczysz gdzieś taką końcówkę, to zachowaj czujność – to może być nasz przypadek :)
Po drugie, ogólnie stosujemy go wtedy kiedy chcemy wyrazić, że robimy określoną czynność za pomocą lub przy pomocy czegoś – stąd Instrumental
Po trzecie, końcówkę przypadka dodajemy do tematu słowa. Jeśli to liczba mnoga, to po końcówce liczby mnogiej.
Przejdźmy teraz do odmiany jako takiej. Zaczynamy od słów zakończonych na –ი,
ფეხი -> ფეხ-ი -> ფეხ+ით -> ფეხით
Jak widzisz na tym uproszczonym schemacie odpada nam ostatnia litera (to typowa gruzińska końcówka przy częściach mowy poza czasownikiem), a na jej miejsce wskakuje –ით. I tak ze słowa „stopa” robi nam się „stopami” lub „pieszo” (w zależności od kontekstu) – jak ugniatamy winogrona, to stopami, a jak idziemy do domu, to pieszo :)
Dokładnie ten sam mechanizm zachodzi, kiedy słowa kończą się nam na –ა, –ე, np.
მანქანა – მანქანით (samochodem, np. jadę)
რძე – რძით (z mlekiem, np. kawa)
Niestety żaden przykład z transportem nie przyszedł mi do głowy ;)
W przypadku słów zakończonych na –ო, –უ dokładamy do całego słowa (żadna samogłoska nie odpada) –თ lub –თი.Często zależy to od słowa. Weźmy jako przykład metro:
მეტრო – მეტროთი (metrem)
W Instrumentalu zachodzi jeszcze jedna zmiana wewnątrz tematu słowa, jeśli w ostatniej sylabie znajduje się –ა lub –ე, a po nich jest jedna z tych liter –რ, –ლ,-მ, –ნ. Wtedy wspomniana samogłoska wypada, np.
მატარებელი – მატარებლით
Jeśli przed tymi spółgłoskami stoi –ო, to wtedy albo wypada nam ta samogłoska, jak to miało miejsce wcześniej, albo w tym miejscu pojawia się -ვ, np.
ნიგოზი – ნიგვზით (orzech – z orzechami)
Dzieje się tak przede wszystkim w słowach gruzińskich lub już wchłoniętych przez język i w większości przypadków, więc przy strzelaniu macie duże szanse trafić.
To tyle w skrócie o odmianie rzeczowników. Teraz czas na pozostałe części mowy:
Przymiotnik:
- Jeśli odmieniany jest sam, czyli nie stanowi określenia rzeczownika, to zasady odmiany są identyczne, jak w przypadku rzeczownika – czyli to już umiesz :)
- Jeśli odmieniamy przymiotnik jako część określenia rzeczownika, np. ładnym samochodem, wtedy faktycznie z naszego punktu widzenia pozostaje on w niezmienionej formie (a dokładniej ma te same końcówki, co w mianowniku) – czyli proste, ale przykład się należy
ლამაზი მანქანა – ლამაზი მანქანით
პატარა მატარებელი – პატარა მატარებლით
Liczebnik:
Tu to już jest tylko z górki, ponieważ odmienia się tak samo, jak przymiotnik. Czyli też już umiesz ;)
Zaimki:
- Wskazujący (ten, tamten) jeśli jest częścią określenia rzeczownika w każdym innym przypadku poza mianownikiem ma tę sama formę, czyli w Instrumentalu też:
ეს – ამ lub ის – იმ
Jeśli występuje sam, dostawiamy do tej już odmienionej formy końcówkę przypadka, tj. ამით, იმით
- Dzierżawczy odmienia się jak przymiotnik zakończony na –ი, czyli jeśli jest sam, dostawiasz końcówkę przypadka, a jeśli jest częścią określenia, to tak faktycznie nic nie zmieniasz:
ჩემი ლამაზი მანქანა – ჩემი ლამაზი მანქანით
ჩემი – ჩემით
Na przykład na pytanie, którym samochodem, w skrócie możesz powiedzieć właśnie „moim”
I to koniec odmiany, uff. Ale mam nadzieję, że udało mi się wykazać, że tak w sumie to mamy tylko 3 zasady do zastosowania w różnych sytuacjach. Skoro już potrafisz powiedzieć, czym jedziesz, czas na pytanie, żeby być w stanie również samemu się dowiedzieć czegoś od innych. Odmianę czasownika „jechać/iść” i wszelkie jego tajniki znajdziesz tutaj.
Podstawą jest słowo რა, które zgodnie z zasadą odmiany rzeczowników musimy odmienić w Instrumentalu, czyli
რა -> რ-ა -> რ+ით -> რით
Logiczne, prawda? Jeśli nie pamiętasz słowa რით (czym?), zawsze możesz powiedzieć როგორ, czyli używamy podstawowego słowa pytającego ze zdania როგორ ხარ? Powitania i podstawowe zwroty możesz przypomnieć sobie tutaj. Podsumowując całe pytanie to:
რით მიდიხარ სკოლაში?
Czym jedziesz do szkoły? O końcówce – ში możesz przeczytać tutaj.
Tak wygląda podstawowe zastosowanie Instrumentala, szczególnie na początku nauki. Kolejne niebawem, a tymczasem krótkie podsumowanie.
