III przypadek i jego zastosowanie, cz. 1

Trzeci przypadek jest najczęściej używany w języku gruzińskim, oczywiście zaraz po pierwszym, czyli mianowniku. W tym tekście znajdziesz informację, jakie ma końcówki oraz jakie są jego najczęstsze zastosowania w zdaniu.

Zacznijmy od początku: w języku gruzińskim mamy siedem przypadków – ich opis znajdziesz tutaj. Aż trzech z nich używa się podobnie, jak polskich, co jest dobrą wiadomością, biorąc pod uwagę, jak bardzo różne są oba języki.

Jak odmienić rzeczownik?

Podstawową końcówką, pokazującą III przypadek, jest -ს, które dodajemy do tematu słowa. Co to oznacza?

Zacznijmy od rzeczownika: Jeśli słowo jest zakończone na –ი, to w 99 proc. przypadków jest to końcówka, która będzie odpadała przy odmianie i słowotwórstwie. Jeśli słowo jest zakończone na inną samogłoskę, wtedy –ს dodajemy do takiego słowa, bez odcinania żadnych liter na końcu. Innej opcji, czyli spółgłoski na końcu, praktycznie nie mamy. W podobny sposób odmieniają się przymiotniki i liczebniki, jeśli występują same, a nie jako określenia rzeczownika.

A jeśli rzeczownik ma określenia?

Co zatem się dzieje, jeśli musimy w III przypadku postawić cały zwrot, na przykład liczebnik, przymiotnik i rzeczownik? Wtedy rzeczownik, jako główną część, odmieniamy zgodnie z powyższymi zasadami, ale już nie jego określenia. W przypadku określeń zakończonych na –ი, właśnie ta litera będzie odpadać od słowa, ale nic nie dostawiamy na jej miejsce. Przymiotniki i liczebniki zakończone na inną samogłoskę pozostają bez zmian.

Czas na zaimki

Kolejną częścią mowy, która się odmienia, jest zaimek dzierżawczy – jeśli go jeszcze nie znasz, tutaj znajdziesz podstawowe informacje. Tutaj sprawa jest dość prosta – zawsze odrzucamy –ი i na to miejsce wstawiamy końcówkę –ს.

Przedostatnia część mowy, która nas będzie interesowała, to zaimek osobowy, który możesz przypomnieć sobie tutaj. W III przypadku jedynie on/ona/ono (ის) oraz oni/one (ისინი) zmienia formę. Pozostałe zaimki pozostają bez zmian. Odpowiednio ის zmienia się na მას, a ისინი staje się მათ.

Na koniec najłatwiejsza część, czyli zaimki wskazujące: ის (tamta/tamten/tamto), ეს (to/ta/ten), które w każdym innym przypadku zmieniają się odpowiednio na იმ oraz ამ.

Dla tych, którzy lubią tabelki, zestawienie poniżej

Kiedy używać III przypadka?

Tyle o odmianie. Teraz nasuwa się podstawowe pytanie: Kiedy tego używać? Podstawowym powodem, dla którego uczymy się III przypadka, jest jego bliska współpraca z czasownikiem. To znaczy, że wiele czasowników w języku gruzińskim wymaga, by dopełnienie stało właśnie w tym przypadku.

Z gramatycznego punktu widzenia prawie wszystkie czasowniki, które mają dopełnienie, będą łączyły się w taki sposób. Zazwyczaj kiedy dopełnienie znajduje się w III przypadku, wykonawca czynności (podmiot w zdaniu) będzie w I przypadku (odpowiedniku naszego mianownika).

მე პურს ვჭამ. (ja jem chleb; me purs wcz’am)

შენ პურს ჭამ. (ty jesz chleb; szen purs cz’am)

ის პურს ჭამს. (on/ona/ono je chleb; is purs cz’ams)

ჩვენ პურს ვჭამთ. (my jemy chleb; ćwen purs wcz’amt)

თქვენ პურს ჭამთ. (wy jecie chleb; tkwen purs cz’amt)

ისინი პურს ჭამენ. (oni/one jedzą chleb; isini purs cz’amen)

ჭამა – jeść

პური – chleb

პურ-ი ->პურ -> პურს

Tak samo do pytania co (რა) dodajemy końcówkę, z czego powstaje nam słowo რას?

W sytuacji czasowników odmieniających się podobnie jak nazywać się (przeczytaj tutaj), III przypadek pojawia się w osobie podlegającej czynności, tzn. po gruzińsku mnie nazywają, a nie ja nazywam się. Dlatego to mnie, ciebie, jego będzie postawione w III przypadku:

მას ირინა ჰქვია.

ის -> მას

Czy to koniec z III przypadkiem?

Nie jest to jedyna sytuacja, kiedy stosujemy końcówkę –ს. Istnieje kilka sufiksów odpowiadających naszym przyimkom, które wymagają, by słowa odmieniały się podobnie, jak przy zastosowaniu III przypadka. Każdy z nich będzie omawiany w osobnym tekście.