W gruzińskim nie ma przyimków jak w polskim. Jeśli chcemy powiedzieć „w czymś”, „do czegoś” potrzebujemy końcówek. Wtedy też z odsieczą przychodzi nam tytułowe -ში.
Po gruzińsku mamy jedną końcówkę, by powiedzieć do jakiegoś miejsca (w czasie i przestrzeni) i w jakimś miejscu/momencie. Tak, używamy jej w dwóch wymiarach – przestrzeni i czasu – ale znaczenie bez problemu odgadujemy po słowach, do których jest dołączana. Wystarczy tylko je zrozumieć :)
Jak możemy rozróżnić, czy chodzi o polskie znaczenie „do”, czy o „w”? Jak zwykle z kontekstu, ale też mamy pomoc już w samych czasownikach. Skoncentrujmy się najpierw na przestrzeni. Wtedy końcówka -ში jest bardzo często odpowiedzią na pytanie gdzie (სად; sad)?
სახლი – dom (sachli)
სახლში – w domu/do domu (sachlszi)
ოპერა – opera
ოპერაში – w operze/do opery (operaszi)
Zobaczmy teraz wersję w pełnych zdaniach:
ყოფნა – być (khopna)
მე სახლში ვარ. – Jestem w domu (me sachlszi war).
ის ოპერაში არის. – On/ona/ono jest w operze (is operaszi aris).
წასვლა – iść/jechać (c’aswla)
მე სახლში მივდივარ. – Ja idę/jadę do domu (me sachlszi mivdivar).
ის ოპერაში მიდის. – On/ona/ono idzie/jedzie do opery (is operaszi midis).
Drobna uwaga: ten sufiks nie ma zastosowania do osób, czyli “Idę do Basi” będzie z inną końcówką.
Jak już pewnie zauważyliście, zmiana sposobu tłumaczenia zależy od tego, czy mówimy o naszym stanie, czy ruchu – zależy od czasownika, którego użyjemy w zdaniu.
Końcówki –ში używamy również w określeniach czasu. Jeśli mówimy o określonych okresach czasu, np. miesiąc, tydzień, wtedy na końcu tego słowa dodajemy naszą końcówkę:
თვე – miesiąc (twe)
თვეში – w miesiącu (tweszi)
იანვარი – styczeń (ianwari)
ინავარში – w styczniu (inawarszi)
კვირა – tydzień (k’wira) – też znaczy „niedziela”, ale wtedy inaczej tworzymy zwrot „w niedzielę”
კვირაში – w tygodniu (k’wiraszi)
Możemy też dodać przymiotniki, zaimki lub liczebniki przed naszymi określeniami czasu. Dzięki temu możemy określać czas w teraźniejszości lub przyszłości, np.:
ორ თვეში – za dwa miesiące (or tweszi)
მომავალ კვირაში – w przyszłym tygodniu (momawal k’wiraszi)
Jak już znamy i rozumiemy znaczenie końcówki –ში, czas na wytłumaczenie, jak jej dodawać do słów. Najkrócej mówiąc, tak samo, jak odmieniacie słowa w III przypadku, ponieważ to właśnie w tym przypadku stawiane są słowa, gdy przyklei się do nich nasze –ში.
Jeśli rzeczownik zakończony jest na -ი, wtedy ta litera odpada (jest to typowa gruzińska końcówka). Jeśli rzeczownik jest zakończony na inną samogłoskę, wtedy dokładamy –ში bezpośrednio do słowa. Więcej o odmianie w III przypadku znajdziecie tutaj.